Crna Gora bi mogla da dobije prvu laboratoriju čipova na Balkanu

Vođa Grupe za integrisane mikrosisteme (čipove) na Elektrotehničkom fakultetu (ETF) u Podgorici Nikša Tadić kazao je za Dan da rade na projektu za otvaranje laboratorije čipova, za koju trenutno razgovaraju sa nekoliko potencijalnih investitora iz Crne Gore.

 

Proizvodnja integrisanih mikrosistema u Podgorici, koji se inače primjenjuju u svim oblastima života i rada, jer gotovo da ne postoji električni uređaj bez njih, bila bi od izuzetnog zunačaja ne samo za Univerzitet Crne Gore već i za državu. Laboratorije ove vrste decenijama postoje u Evropi, ali ne i u državama okruženja.

 

Tadić je napomenuo da u ovom trenutku ne može precizirati kada bi laboratortija počela sa radom.

 

– U ovom trenutku mogu da kažem da su u toku razgovori sa nekoliko potencijalnih investitora iz Crne Gore. Inicijativa za otvaranje Laboratorije za integrisane mikrosisteme na ETF-u u Podgorici je prva inicijativa u Crnoj Gori bazirana na zakonskoj mogućnosti koja je aktuelna od juna 2020. godine, a koja omogućava da privredni subjekat koji uloži novac u inovativni projekat bude oslobođen od poreza na dobit u punom iznosu uloga. Dužina razgovora sa potencijalnim investitorima će, između ostalog, zavisiti i od iznosa novca koji je potencijalni investitor spreman da uloži, kao i od brzine kojom nadležni organi u Vladi Crne Gore budu dali garancije za oslobađanje od poreza na dobit u punom iznosu uloga – navodi Tadić.

 

Pored njega, u timu koji radi na ovom projektu su doc. dr Milena Erceg, saradnik u nastavi Danilo Petričević, i savjetnica za ekonomska pitanja rektora UCG Marina Banović. Prema riječima Tadića, naučno-istraživački rad u oblasti poluprovodničkih integrisanih tehnologija u Crnoj Gori započet je 2004. godine uspostavljanjem naučne saradnje između ETF UCG i Instituta na Tehničkom univerzitetu u Beču.

 

Na pitanje o koristima koje bi od ovog projekta imali UCG i država, odnosno građani, Tadić objašnjava da bi osnivanjem ove laboratorije bili stvoreni uslovi za samostalan naučno-istraživački rad, kao i rad na inovativnim projektima u oblasti poluprovodničkih integrisanih tehnologija bez potrebe za korišćenjem resursa stranih institucija.

 

– Na ovaj način bilo bi omogućeno da potencijalnu finansijsku korist od naučno-istraživačkog i inovativnog rada u oblasti poluprovodničkih integrisanih tehnologija koji bi se odvijao u okviru laboratorije, odnosno u kompanijama za projektovanje integrisanih kola koje bi bile povezane sa njom, imaju građani Crne Gore. Samim tim ulaganje države u obrazovanje mladih ljudi dobija svoju svrhu visokoobrazovani građani Crne Gore koji su profesionalno orijentisani prema vrhunskim tehnologijama ostaju da žive i rade u Crnoj Gori, čime će ulaganja u njihovo školovanje biti vraćena državi. U protivnom, sva ulaganja od strane javnog sektora u školovanje kadrova koji napuštaju Crnu Goru nakon stečenih diploma na državnim fakultetima predstavlja promašenu investiciju. Osnivanjem laboratorije biće omogućeno stvaranje infrastrukture za pokretanje inovacionih projektata u Crnoj Gori u oblasti poluprovodničkih integrisanih tehnologija, koji će se realizovati kako u samoj laboratoriji, tako i u kompanijama za projektovanje integrisanih kola za koje se očekuje da će biti osnovane u narednom periodu u Crnoj Gori, kao startap kompanije ili kao predstavništva postojećih kompanija iz okruženja, Evrope i svijeta – ističe Tadić.

 

Prema riječima Tadića, projekat je značajan za UCG iz najmanje dva razloga, a prvi je aktivno uključivanje kapaciteta ove laboratrije u nastavni i proces naučno-istraživačkog rada u oblasti projektovanja poluprovodničkih integrisanih kola i elektronskih sistema visokog stepena složenosti. Kako dodaje, drugi razlog je aktivno uključivanje kapaciteta ove laboratrije u proces saradnje na inovacionim projektima u oblasti poluprovodničkih tehnologija sa privrednim subjektima iz Crne Gore i inostranstva.

 

 

– Primjer integrisanog mikrosistema koji se koristi u optičkoj pletizmografiji (neinvazivna metoda dijagnostikovanja stanja zdravlja kardiovaskularnog sistema) jeste jedan od primjera kako visoke poluprovodničke tehnologije povećavaju kvalitet života građana. Ključni dio optičkog pletizmografa je kolor senzor, tj. integrisani mikrosistem koji daje informaciju o boji i intenzitetu svjetlosti koja pada na površinu ovog elektronskog uređaja. Gornja površina prsta pacijenta izlaže se djelovanju svjetlosti specifične boje i intenziteta, dok se sa donje strane prsta nalazi prethodno pomenuti kolor senzor koji analizira svjetlost vrlo malog intenziteta koja prodire (sasvim bezbolno) kroz prst pacijenta. Na bazi informacija koje prikuplja i obrađuje kolor senzor o boji, intenzitetu i talasnom obliku svjetlosti koji se mijenjaju u ritmu rada srčanog mišića, uspostavlja se vrlo tačna dijagnoza o stanju zdravlja kardiovaskularnog sistema pacijenta. Ovaj integrisani mikrosistem sa kolor senzorom u sklopu optičkog pletizmografa ima površinu manju od 2 kvadratna milimetra, i realizovan je u saradnji sa partnerima iz Austrije prije 10-ak godina. Dakle, medicinski instrument za neinvazivnu dijagnostiku kardiovaskularnog sistema realizovan na čipu u formi integrisanog mikrosistema toliko je malih dimenzija da je jedva vidljiv golim okom, a prethodno opisana dijagnostika obavlja se u roku koji odgovara vremenskom intervalu potrebnom za nekoliko otkucaja srčanog mišića – objašnjava Tadić.

 

 

– Gotovo da ne postoji električni uređaj bez poluprovodničkog integrisanog kola (čipa). Osvrnimo se na uređaje koje svakodnevno koristimo: mobilni telefoni, računari, radio i TV prijemnici, wireless slušalice, automobilska elektronika, uređaji za klimatizaciju… Poluprovodnički integrisani mikrosistem (ili sistem na čipu) predstavlja kompletan elektronski uređaj napravljen od poluprovodničkog materijala u formi samo jedne monokristalne pločice minijaturnih dimenzija koji u potpunosti obavlja specifičnu funkciju u različitim oblastima primjene – navodi Tadić.